Progresywny program leczenia krok po kroku
W artykule „Ból barku” poruszyliśmy temat nowoczesnych, zweryfikowanych naukowo strategii leczenia bólu barku. Jedną z opcji – i zarazem tą, która gwarantuje najtrwalsze efekty – była rehabilitacja oparta na progresywnym obciążaniu. To podejście, które nie skupia się tylko na uśmierzaniu bólu, ale na przywróceniu siły, sprawności i pewności siebie.
Program SUMS, czyli Shape Up My Shoulder, opracowany przez prof. Jeremiego Lewisa, to właśnie modelowy przykład takiego podejścia. To nie kolejna lista przypadkowych ćwiczeń, a przemyślany, etapowy plan, którego głównym celem jest pomoc Pacjentowi w odzyskaniu pełnej kontroli nad barkiem – bez lęku, bez bólu i bez ograniczeń.
Etap 1:
Wczesna rehabilitacja i modyfikacja objawów
Pierwszym krokiem programu SUMS jest wczesna rehabilitacja, której „sercem” jest tzw. Procedura Modyfikacji Objawów Barku (SSMP – Shoulder Symptom Modification Procedure). W praktyce polega to na wspólnej pracy Pacjenta i fizjoterapeuty, by zidentyfikować konkretne ruchy, postawę lub czynności, które wywołują ból – i znaleźć sposób, by te objawy natychmiastowo złagodzić.
To etap, w którym bardzo wielu Pacjentów po raz pierwszy zaczyna rozumieć, skąd tak naprawdę bierze się ich ból.
Do gabinetu trafiają osoby, które skarżą się na:
- trudność w wykonywaniu czynności jak pchanie wózka, rzucanie piłką czy serwis w tenisie.
- ból przy podnoszeniu ręki (np. do szafki),
- trudność w sięganiu do tyłu (np. zapięcie stanika),
- uczucie sztywności po spaniu na bolesnym boku,
- osłabienie ramienia lub lęk, że „coś w barku się urwie”,
- trudność w wykonywaniu czynności jak pchanie wózka, rzucanie piłką czy serwis w tenisie.
Jeśli Procedura Modyfikacji Objawów Barku nie przynosi oczekiwanej poprawy, program SUMS nie kończy się w tym miejscu. Wręcz przeciwnie – oferuje alternatywne techniki wczesnej rehabilitacji, które świetnie sprawdzają się u Pacjentów bardziej bólowych lub dopiero rozpoczynających przygodę z ruchem. Wśród nich znajdują się m.in. ćwiczenia oddechowe, relaksacyjne, mentalne wizualizacje czy skurcze izometryczne – czyli napięcia mięśni bez ruchu. Co ważne, to właśnie izometria często stanowi pomost między Etapem 1 a Etapem 2, pozwalając bezpiecznie przejść do bardziej wymagającego treningu.
Etap 2:
Budowanie siły i kontroli: ćwiczenia ekscentryczne i HSR
Gdy bark przestaje „reagować bólem na wszystko”, można zacząć go wzmacniać – i właśnie na tym opiera się druga faza SUMS. Kluczowe są tu dwa rodzaje ćwiczeń:
Ćwiczenia ekscentryczne – czyli kontrolowane wydłużanie mięśnia pod napięciem (np. powolne opuszczanie ręki). Są mniej męczące, generują większą siłę, poprawiają jakość ruchu i pomagają odbudować masę mięśniową oraz podnieść wydolność, nawet u osób z długotrwałymi problemami.
HSR (Heavy Slow Resistance) – to powolne i cięższe powtórzenia, które stymulują nie tylko mięśnie, ale również układ nerwowy. Dzięki nim Pacjent uczy się świadomie kontrolować bark w trudniejszych warunkach.
Nie wszyscy są gotowi na ten etap od razu, dlatego SUMS w razie potrzeby wprowadza etap adaptacyjny – czyli przygotowujący do ćwiczeń ekscentrycznych. Wszystko odbywa się w ciągłej kontroli objawów, a nadrzędna zasada brzmi: nie chcemy pogorszenia, bólu nocnego ani wzrostu bólu następnego dnia. Jeśli cokolwiek wskazuje na przeciążenie – program jest elastycznie korygowany.
Etap 3:
Trening funkcjonalny i powrót do codziennego życia
Etap trzeci to moment, w którym rehabilitacja znowu staje się życiem. Tu już nie chodzi o „ćwiczenie barku”, ale o przygotowanie go do codziennych wyzwań: pchania, ciągnięcia, podnoszenia, rzucania, noszenia zakupów czy otwierania ciężkich drzwi. W zależności od stylu życia Pacjenta, stosowane są dwie ścieżki:
Program formalny
To dopasowany zestaw ćwiczeń, który obejmuje bark, tułów, szyję i kończyny dolne. Uwzględnia on:
- różne typy obciążeń,
- zmienną prędkość, amplitudę i płaszczyzny ruchów,
- ćwiczenia siłowe, balistyczne i sensomotoryczne,
- sekwencje takich ruchów jak: pchanie, ciągnięcie, rzucanie, podnoszenie, łapanie.
Program formalny nie narzuca konkretnej liczby powtórzeń i serii – zamiast tego opiera się na kilku ważnych zasadach dla Pacjenta:
Wszystkie ćwiczenia mają znaczenie.
Nawet te, które wydają się „proste” lub „nudne”, są ważne. Razem tworzą spójny proces powrotu do sprawności.
Twoja odpowiedzialność.
My (Pacjent i fizjoterapeuta) będziemy ściśle współpracować, aby uzyskać jak najlepszy wynik. Pamiętaj, że to Twój program, w którym terapeuta pomaga Ci tylko go osiągnąć. Jeśli konsekwentnie nie możesz osiągnąć swojego celu, daj proszę o tym znać jak najszybciej. Wtedy zmodyfikujemy plan i dostosujemy go do Twoich aktualnych możliwości.
Możesz mieć słabszy dzień – i to też jest OK.
Zmęczenie, stres czy gorszy sen nie są porażką. W takim dniu możesz zrobić mniej – ważne, że próbujesz.
Poprawa nie będzie liniowa.
Nie wszystko będzie iść idealnie z dnia na dzień – to normalne. Dostosowujemy tempo w zależności od Twojej reakcji. Pamiętaj, doświadczanie bólu, który jest do zniesienia nie oznacza, że uszkadzasz bark. Badania mówią nam, że odczuwanie znośnego bólu podczas ćwiczeń może wiązać się z szybszą krótkoterminową poprawą. Po prostu nie chcemy, abyś odczuwał większy ból dziś wieczorem lub jutro, a jeśli tak się stanie, musimy odpowiednio dostosować Twoje ćwiczenia. Średnio program trwa 12 tygodni, czasem trochę krócej, czasem trochę dłużej.
Program alternatywny i cel 3000–4000 MET tygodniowo
Dla osób, które wolą działać „po swojemu” albo nie przepadają za klasycznym treningiem, SUMS oferuje program alternatywny – oparty na codziennej aktywności. Tu głównym narzędziem oceny obciążenia jest MET (ekwiwalent metaboliczny), czyli wskaźnik pokazujący, ile razy więcej energii zużywasz podczas danej czynności, w porównaniu do spoczynku.
Dlaczego celujemy w 3000–4000 MET tygodniowo?
To poziom aktywności, który – zgodnie z badaniami – jest wystarczający, by:
- poprawić ogólną wydolność,
- wzmocnić mięśnie i kości,
- utrzymać efekt terapeutyczny i zmniejszyć ryzyko nawrotów bólu.
Przykładowy tygodniowy plan MET:
- Żwawy spacer z ruchami ramion (6 MET) – 5x w tygodniu po 30 minut = 900 MET
- Jazda na rowerze (6 MET) – 3x po 30 minut = 540 MET
- Domowe porządki – 3x po godzinie = 1080 MET
- Prace w ogrodzie – raz w tygodniu 2,5 godziny = 900 MET
Łącznie: 3,600 MET – i masz bark, który znowu działa jak należy.
Podsumowanie: SUMS to plan z głową i sercem
Program SUMS to więcej niż zestaw ćwiczeń – to strategia, która bierze pod uwagę nie tylko Twój bark, ale Ciebie jako całość. Obejmuje Twoje emocje, tempo, życie zawodowe, poziom stresu i cele. Niezależnie od tego, czy Twoim marzeniem jest powrót na siłownię, czy po prostu chcesz znów ubrać się bez bólu – ten program ma Ci w tym pomóc.
Masz pytania lub chcesz zacząć?
Skontaktuj się z naszym zespołem EASY Clinic – przeprowadzimy Cię przez wszystkie etapy programu SUMS, tak byś znów mógł / mogła ufać swojemu barkowi.
Bibliografia:
- Lewis, J., & Fernández-de-las-Peñas, C. (Eds.). (2022). The shoulder: theory and practice. Handspring publishing.
- Sarig Bahat, H., & Kerner, O. (2016). The Shoulder Symptom Modification Procedure (SSMP): A Reliability Study. J Nov Physiother S, 3, 2.
- Lewis, J., McCreesh, K., Roy, J. S., & Ginn, K. (2015). Rotator cuff tendinopathy: navigating the diagnosis-management conundrum. Journal of orthopaedic & sports physical therapy, 45(11), 923-937.
- Lewis, J. S. (2009). Rotator cuff tendinopathy/subacromial impingement syndrome: is it time for a new method of assessment?. British journal of sports medicine, 43(4), 259-264.
- Lewis, J. S., McCreesh, K., Barratt, E., Hegedus, E. J., & Sim, J. (2016). Inter-rater reliability of the Shoulder Symptom Modification Procedure in people with shoulder pain. BMJ Open Sport & Exercise Medicine, 2(1), e000181.
- Lewis, J. (2016). Rotator cuff related shoulder pain: assessment, management and uncertainties. Manual therapy, 23, 57-68.
